Bugünün kurumsal dünyasında yazılım çözümleri, sadece belirli talimatları yerine getiren araçlar olmaktan çıkıyor. Artık yeni nesil sistemler, düşünebiliyor, harekete geçebiliyor ve en önemlisi işbirliği yapabiliyor. Bu dönüşümün merkezinde ise Agentic Süreç Otomasyonu (Agentic Process Automation - APA) yer alıyor. Agentic RPA konulu bu ikinci makalede, APA nedir, neden bugün kritik bir öneme sahip ve iş dünyasını nasıl dönüştürüyor konularını bulabilirsiniz.
Yapay Zeka Yatırımları Bekleneni Veriyor mu?
2023'ten bu yana tüm odak AI üzerinde. Ancak bu yoğun ilgiye rağmen, pek çok kurumsal AI projesi beklenen getiriyi sağlamakta zorlanıyor. IBM'in 2025'in ilk çeyreğinde 2000 CEO ile yaptığı bir araştırma, son üç yılda başlatılan YZ girişimlerinin sadece %25'inin beklenen oranda bir yatırım geri dönüşü (ROI) sağlayabildiğini ortaya koyuyor. Pilot projeler de ayrıca büyük ölçüde yarım bırakılıp terk ediliyor.
Sorunun kökeni genellikle, kurumsal dönüşüm yerine kişisel verimliliğe odaklanan, "sohbet botları" veya "kişisel asistanlar" olarak adlandırılan sınırlı çözümlerde yatıyor. Bu araçlar bireylere yardımcı olmakla beraber, agentic süreç otomasyonu araçlarından farklı olarak departmanlar ve sistemler arası iş süreçlerini dönüştürecek, ölçeklenebilir kurumsal bir değer yaratıyor değil.
İşte, UiPath, Automation Anywhere ve Linux'ta TagUI ve Ollama ile kullanılabilen APA tam da bu açığı kapatmak üzere artık iş başında.
Agentic Süreç Otomasyonu (APA) Nedir? Üç Temel Bileşen
APA'yı anlamak için ismindeki üç kelimeyi açmak gerekir:
Agent: Belirli bir hedefi olan, bağlamı yorumlayabilen, karar verebilen ve birden fazla aracı, sistemi veya süreci koordine edebilen, çok adımlı akıl yürütme yeteneğine sahip otonom yazılım birimi.
Süreç (Process): Bir tetikleyici ile başlayan ve tanımlı bir çıktı/sonuç üreten, bir veya daha fazla sistemi, departmanı ve veriyi kapsayan iş akışıdır. (Örn: İşe yeni başlayanların onboarding'i, müşteri destek talebi yönetimi).
Otomasyon (Automation): İnsan müdahalesi olmadan, API'ler, arayüzler veya sistem bağlayıcıları aracılığıyla görevleri ve süreçleri yürüten yazılım kabiliyetidir.
Agentic Süreç Otomasyonu APA, bu üç bileşeni birleştirir: YZ'nın bilişsel ve karar verme yetenekleriyle, süreçlerin ve otomasyonun deterministik yürütme gücünü harmanlar. Sonuç, karmaşık iş problemlerini düşünebilen, sistemler ve insanlar arasında koordinasyon sağlayabilen, belirli hedeflere ulaşmak için harekete geçebilen akıllı orkestrasyondur.
Bu, sadece bir chat arayüzüne otomasyon eklemekten ibaret olmayıp, agentic süreç otomasyonu APA, kurumsal düzeyde, uçtan uca bir yaklaşımdır.
Dijital Dönüşüm Yolculuğunda Yeni Evre: APA
Otomasyonun evrimine baktığımızda:
1. Nesil: Sistemleri birbirine bağlayan, insanların yaptığı "sandalyeli operasyonları" taklit eden temel iş akışı otomasyonları.
2. Nesil: API entegrasyonlarının ve OCR, ML modelleri gibi YZ kabiliyetlerinin süreçlere dahil edildiği, görev odaklı akıllı otomasyonlar.
3. Nesil (Bugün): YZ'nın otonomisi ve zekası ile otomasyonun orkestrasyon ve süreç yönetimi gücünün tam anlamıyla bütünleştiği Agentic Süreç Otomasyonu (APA) çağı.
APA YZ asistanları (agents), bağlama göre bir sonraki adımın ne olacağını belirleyebilir. Örneğin, bir IT destek talebini e-postadan okuyabilir, donanım mı yazılım mı olduğunu anlayabilir, envanter sistemine bağlanabilir, çözüm önerebilir veya gerekirse bir insan çalışana yönlendirme kararı alabilir. Bu, her seferinde aynı adımları izleyen katı bir otomasyon değil, dinamik ve uyarlanabilir bir iş ortağıdır.
İnsan + Agentic Süreç Otomasyonu Asistanı: Geleceğin İş Gücü Dinamiği
YZ'nın işleri ortadan kaldıracağı korkusu yaygın. Gerçek ise daha dengeli: APA, insanları tekrarlayan, düşük değerli işlerden kurtararak daha stratejik, yaratıcı ve karmaşık sorunlara odaklanmalarını sağlar.
APA çözümlerinde "insanı devreden çıkarmayan" (human-in-the-loop) mekanizmaları kritiktir. Asistan (Ajan), beklenmeyen bir durumda, bir istisnayı veya belirsizliği tespit ettiğinde, kararı veya onayı bir insan çalışana devredebilir. İnsanın rolü, agentic süreç otomasyonunun yaptığı her şeyi onaylamak değil, anlamlı, yapılandırılmış kararlar vermesi için sorumluluğu YZ'ya devretmek ve denetlemektir. Bir nevi, insanların uzmanlığı bir sinerji üzerinden en üst düzeyde devreye alınır.
Fark Yaratacak APA Çözümü Nasıl Seçilir?
Piyasadaki pek çok "YZ asistanı"nı değerlendirirken, aşağıdaki sorulara yanıt arayan bir çerçeve kullanmak faydalı olacaktır:
Çözümün Uyarlanabilirliği: Gerçek, dağınık ve öngörülemeyen iş süreçlerinize ne kadar iyi uyum sağlayabilir?
Otomasyon Kapsamı: Uçtan uca bir sürecinizin ne kadarı insan müdahalesi olmadan otomatize edilebilir? (Farklı sistem, veri ve kullanıcı entegrasyonlarını kapsıyor mu?)
İş Etkisi (ROI): Çözüm, organizasyonunuza somut, ölçülebilir hangi çıktıları sağlıyor? (Teknoloji için teknoloji değil, iş değeri odaklı olmalı.)
Otonomi Seviyesi: Çözüm, belirli talimatlar olmadan, ne kadar akıllıca ve bağımsız iş yapabilir?
İşbirliği Yapan Sistemler Çağında Agentic Süreç Otomasyonu
Bugün, yazılımların sadece çalıştığı değil, düşündüğü, harekete geçtiği ve işbirliği yaptığı bir dönüm noktasındayız. Agentic Süreç Otomasyonu, insanların yön verdiği, akıllı sistemlerin ise bu yönü anlayıp yürüttüğü yeni bir çalışma tasarımının kilidini açıyor.
Bu dönüşümde başarılı olmak, doğru teknolojiyi seçmek kadar, onu ölçülebilir iş değeri yaratacak şekilde konumlandırmaktan geçiyor. Agentic Edge konulu poscast'te de ifade edildiği üzere, gelecek, insan zekası ile makine otonomisinin uyum içinde çalıştığı işletmelere ait olacak.
